آشنایی با جنبش‌های مسکن
علی طیبی
شرح درس:
دست‌رسی به مسکن، به‌عنوان یکی از حقوق اساسی بشر، همواره با چالش‌های متعددی مواجه بوده است. اگرچه این حق در بسیاری از قوانین و منشورهای ملی و بین‌المللی به رسمیت شناخته شده، اما دست‌یابی به آن با بی‌عدالتی‌ها و نابرابری‌های سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی هم‌راه بوده است. نگاه تقلیل‌گرایانه به مسکن صرفاً به‌عنوان یک سازۀ فیزیکی و تمرکز بر جنبه‌های فنی آن، بدون در نظر گرفتن ابعاد اقتصاد سیاسی، به این نابرابری‌ها دامن زده و زمینه‌ساز شکل‌گیری جنبش‌های شهری شده است که گاه فراتر از مسئلۀ مسکن عمل کرده‌اند.
در این دوره، با بررسی زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر جنبش‌های مسکن در سطوح مختلف، به تحلیل نقش سیاست‌های مسکن در شکل‌گیری این جنبش‌ها می‌پردازیم. هدف این است که به درک عمیق‌تری از روابط پیچیده بین سیاست‌های مسکن و تحولات اجتماعی دست یابیم. برای این منظور، ابعاد مختلف جنبش‌های مسکن را در مواجهه با تحولات انقلاب صنعتی، نظام‌های سرمایه‌داری، سیاست‌های استعماری، و رژیم‌های نئولیبرال بررسی کرده و واکنش‌های مردم و جنبش‌های شهری دربرابر این سیاست‌ها را تحلیل می‌کنیم. برای این منظور، با ارائۀ مثال‌های تاریخی و معاصر از جنبش‌های مسکن در مناطق مختلف جهان، سعی در تبیین این تحولات و واکنش‌های اجتماعی داریم.
برنامهٔ درس:
شرح جلسات:
جلسۀ اول: ابعاد اقتصاد سیاسی مسکن و زمینه‌های تاریخی
منابع:
- فصل «شهرهای بزرگ» از کتاب وضع طبقۀ کارگر در انگلستان، فردریش انگلس
- خیز خام، محمد مالجو
نگاهی به تجربه‌های:
- نیو لانارک، اسکاتلند ـ رابرت اوون
- بورن‌ویل، انگلستان ـ خانوادۀ کادبری
جلسۀ ۲: جنبش‌های مسکن دربرابر نظام‌های سرمایه‌داری
منابع:
درمورد مسئلۀ مسکن، فردریش انگلس
شهرهای شورشی، دیوید هاروی
سیاست‌های خیابانی: جنبش تهیدستان در ایران، آصف بیات ۱۳۹۸
جزوۀ «ریشه‌های اقتصادی ـ سیاسی بحران مسکن»، انتشارات سازمان مجاهدین خلق
نگاهی به تجربه‌های:
- shack/slum dwellers international
- تجربه کنترل اجاره در نیویورک
- جنبش ساکنان خارج از محدودۀ تهران ۱۳۵۶
جلسۀ ۳: جنبش‌های مسکن دربرابر سیاست‌های استعماری
منابع:
- سیارۀ زاغه‌ها، مایک دیویس
- کوچ درپی کار و نان، محمد مالجو
- Yiftachel, Oren. 2009. “Critical Theory and ‘Gray Space’: Mobilization of the Colonized,” City, 13 (2): 246–63.
نگاهی به تجربه‌های:
- جنبش ساکنان مجوندولو آفریقا جنوبی
- فدراسیون ملی ساکنان زاغه‌ها ـ هند
- بلوای نان ۱۳۲۱
جلسۀ ۴: جنبش‌های مسکن دربرابر نظام‌های نئولیبرالیسم
منابع:
- تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، دیوید هاروی
- «شهرسازی شورشی»، از فرانک میرآفتاب
- زندگی روزمرۀ تهیدستان شهری، از علیرضا صادقی
نگاهی به تجربه‌های:
-
جنبش کارگران بی‌خانه، برزیل
- ائتلاف حق بر شهر، امریکا
- کوی طلاب، مشهد ۱۳۷۱
- اسلام‌شهر ۱۳۷۴
- آبان ۱۳۹۸
معرفی مدرس:
علی طیبی پژوهش‌گر در حوزۀ جنبش‌های شهری و کنش‌گر در حوزۀ حق بر شهر و حق مسکن است. طیبی در سال ۱۳۸۷ تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در در دانشگاه تهران به پایان رساند، و درادامه در مقطع دکتری در رشتۀ «برنامه‌ریزی شهری و سیاست‌گذاری عمومی» در دانشگاه تگزاس (آرلینگتون) مشغول به تحصیل شد. او در رسالۀ دکتری خود، با عنوان «باهمستان: کنش‌گری شهرسازی در قرن ۲۱»، با تمرکز بر موضوع حق بر شهر و نقش شهرسازان خارج از ساختار قدرت، مفهوم کنش‌گری شهرسازی در اجتماعات محلی را مطرح کرد.
طیبی در اردیبهشت سال ۱۳۹۱، بعد از پایان تحصیل در مقطع دکتری، برای پیاده‌سازی مفهوم تبیین‌شده در رسالۀ خود در قالب سازمان مردم‌نهادی به‌نام «باهمستان» به ایران بازگشت، و از همان سال درکنار فعالیت در «باهمستان» در دانشگاه مشغول به تدریس شد.
اشتراک‌گذاری